An gréasán séimeantach

Scríofa ag Conn...

Roinnt seachtainí ó shin, scríobhas faoi na gluaiseachtaí móra i dteicneolaíocht na faisnéise atá ag múnlú idirlíon an todhchaí - agus an saol mór in éineacht leis. Luaigh mé leathnú an leathanbhanda, an fhorbairt sa chumarsáid soghluaiste agus an dul chun cinn i gcumhacht na ríomhairí féin - rud a chiallaíonn go bhfuil ríomhairí níos cumasaí inár bpócaí anois ná mar a bhí ar roicéid Apollo a chuaigh go dtí an ghealach.

Scríobhas alt iomlán ar ghné eile: an t-idirlíon sóisialta. Inniu teastáionn uaim díriú ar an gcúigiú gné a bhí luaite agam: an Gréasán Séimeantach.

Gabhaim párdún as na focail neamhchoitianta atá in úsáid inniu agam. Ní h-aon sólás é go bhfuil na focail sin i mBéarla díreach chomh neamhchoitianta céanna. Táim buíoch, arís eile, don suíomh focal.ie, agus sa chás seo don bhFoclóir Ríomhaireachta is Teicneolaíocht Faisnéise atá mar chuid de bhunachar an tsuímh sin.

Ciallaíonn an focal "séimeantach", "bainteach le brí agus ciall". I gcúrsaí ríomhaireachta tuigtear go bhfuil an t-uafás faisnéise stóráilte ar dhioscaí crua, i mbunachair sonraí, foilsithe ar leathanaigh idirlín srl. Ach is cuma cé mhéid eolais atá agat mura bhfuil fhios agat cad leis a bhaineann sé. Níl aon mhaith i liosta focal mura bhfuil fhios agat an liosta siopadóireachta é, nó liosta ainmneacha daoine, nó tomhais cuirtíní.

Ach cad í an fhadhb a deir tú? Nach bhfuil fhios ag an saol an difríocht idir liosta daoine agus liosta siopadóireachta? Bhuel tá fhios ag daoine cén difríocht idir na saghasanna éagsúla sonraí seo - mar tuigimíd na focail (má tá tuiscint againn ar an dteanga ina bhfuil siad scríofa).

Ach níl 'fhios ag ríomhairí. Níl rud ar bith níos aineolaí ná ríomhaire i ndáiríre, agus ní foláir gach rud a mhíniú dó. Mar sin má tá tú ag iarraidh ar ríomhaire rud éigin ciallmhar a dhéanamh le do chuid sonraí, ní mór duit a insint dó cén saghas sonraí atá i gceist.

Samhlaigh leathanach próifíl ar líonra sóisialta ar nós Bebo nó Facebook. Tugtar ainm an duine, leasainm, aois, baile, liosta na rudaí a thaitníonn leis, srl. Nuair a léann duine an leathanach sin, tuigeann sé an brí ar leith atá ag gach mír ar an leathanach. Ach nuair a léann ríomhaire é - ní fheiceann sé ach sraith d'aonacha agus neamhníonna.

Is féidir a insint don ríomhaire cén cód ina bhfuil na h-uimhreacha seo, mar shampla go seasann na h-uimhreacha do charachtaeírí teács de réir cód éigin ar nós ASCII (American Standard Code for Information Interchange) nó Unicode. Ach fós féin ní dhéanfaidh an ríomhaire idirdhealú idir ainm dílis agus baile, ná fiú idir Ghaeilge agus Sanskrit mura dtugta tuilleadh eolais dó faoi na sonraí.

Tugtar "meatashonraí" ar na sonraí seo - "sonraí faoi sonraí", (metadata sa Bhéarla) agus cuireann siad go mór le cumas na ríomhairí obair ar ár son. Má thuigeann gach ríomhaire na córais chéanna chun cur síos ar shonraí, nochtaítear féidireachtaí nua. Ar mhaith leat a fháil amach cé mhéid daoine i measc do cháirde Facebook a bhfuil dúil acu i mbia síneach, mar shampla? D'fhéadfadh gnáthchuardach ríomhaire a fháil amach an bhfuil "bia síneach" scríofa ar a leathanach próifíl. Ach inseoidh cuardach séimeantach duit cé acu an bhfuil na focail sin scríofa ar an ngrá-liosta nó ar an ngráin-liosta acu!

Tá an-chuid taighde ar siúl faoi láthair ag iarraidh na prótacail séimeantacha seo a aontú, agus tá cuid den obair sin ar siúl anseo in Éirinn. Go deimhin tá ainm gaelach ar thogra amháin. Seasann an t-ainm SIOC do Semantically Interlinked Online Communities agus is iad taighdeoirí an Digital Enterprise Research Institute (DERI) i nGaillimh atá á fhorbairt. Ní h-aon timpiste é an t-ainm gaelach ach oiread. Tá baint aige le togra eile darb ainm SNEACHTA!